known. Gui

A

known. Gui

TU

e it known.

ATIVE

. Pahibaloon

he action falls in nominative case: the verb, in passive voice; in genitive, th

all the tailor. Guipa-anhi

ecommended you? Guipapalit mo ba

he Easter is approaching. Patahion mo sa sini

uipa, before the root and An after: the future and the imperative with Pa bef

ered to sweep. G

o sweep. Pasilhi

weep. Pasi

not feel very well. Ipadangat mo acó unt

with everlasting pleasures. Cun padangaton quitá sa Dios

ur presence in my thoughts. Dauata ang regalo nga guip

r thing in nominative case; the verb in the third passive; the orderer in

e mex a day. Guipasoholan co canimo ang

red dollars they have stolen from me. Agad pa unta, nga pabayran ac

ocoa-nuts into the vessel. Ug ma-arang sa imong buut, patabang

formed in Bisaya by means of

and is formed with the particles of impe

the sentence is of past tim

d its sentences are formed with the parti

you will not sin. Maghunahuna ca sa

is morning. Caniha sa bu

ond of that. Ayao icao maglugus canaco

cise

-Do you get your hat dyed?-I get it dyed green-What hat has the boy?-He has two hats, a white one and a black one-How far does this road lead?-It leads as far as Baclayon-Where does your friend live?-He lives on this side of the road-Is the garden of your sis

eenth

article

APA

its active tenses are formed according to the rul

aca, before, and on after the root. This particle admits but the second and third passives and signifies to feign what the

of our Lord Jesus Christ. Si San José gu

u as such a one. Ayao camé pacabu-angbu-ang

mb of the Virgin Mary. Ang atong Guino-ong Jesucr

as a father to me. P

do till the root points out, and the

n praying. Guicabunt

o when we make use of a thing out

an umbrella. Guipacapayong

candlestick. Pinacacandel

sion pointing out doubt or incertitude, it

e be worth? ?Pilay bal

dollars. Caluha-an

-ayo cay,

than mine. Ma-ayo ang i

Dili pa

ur book? Guiuli ba sa batang

s. Gui

coming from? ?

lace? ?Di-i

agbilaran. Guican

? ?Qu

Quinsa ba ang tag

rnoon. A

n.

er. Ang

fast. Ang

er. Ang

. Sa hum

ise X

will absolutely follow me-Has he not lost his wits?-It may be-What does he ask you for?-I do not know-Whose gun is that?-It is my uncle's-Who are those men? -The one who is dressed in white is my neighbour, and who is d

eenth

Particl

A

tential naca, signifies to do in fact, what the root to which

d with the particle naca, and the future and imperative with maca. When speaking in passive voice, the present and past are formed with na, and the fu

e easily understood by

walk a little. Ang cabayong

able to get up. Ang ma

at. Dili ac

you very often. Nacaglib

for he is, I think, far distant. Dili n

eep. Dili ac

ot able to weep. Sa pagcamatay ni Ta

pensatory of the English verbs, to can, to be able, such as arang, gahúm a

wer of doing any thing, but su

e horse. Ug ma-arang pa acó, mu-pali

edicine. Ug ma-arang sa imong

that horse? ?Macapalit

d it. Arang

ck? ?Comusta

o. Arang-a

courage, and it is employed in both

igulang na acó, or

ter? ?Ngano nacagahúm ca sa

ossess the power of

it? Macahim

not tools. Macahimo acó un

God can do. Ang dili mahimo

ssible?

sible. Ma

ority. C

r of forgiving sins. Ang mga ilis ni Jesucristo guit

cise

the high road-When shall we go to swim?-This evening if you please-Will you wait for me before the city gate?-I shall wait for you there, but I beg you not to forget it-You know that I never forget my promises-Is this man angry with you?-I think he is angry with me, because I do not go to see him

ieth

rticle NA

-Cau

e of this particle the cause or place where the effect is produced. The active voice is conjugated according to the rules laid down

roots of active verbs, and the causal with

a, before the root and an after; the future and imperative with ca, be

ery often used na, instead of guica, wit

n die? ?Onsay namatyan

fever. Ang hilana

een the subject and the verb, the verb maoy or mao, and ang,

that the verb mao, must be always inserted between, both in active a

TI

th the sick. Ang tambal

SS

tambal maoy guica-

sive voice, the subjective and the objective cases

ie of? ?Onsa ba ang gui

Ang hilanat maoy

ameful cross. Ang usa ca macaulao nga Cru

fferings. Giucasaquitan sa taong matar

gano?,

use.

son? ?Onsay

sick? ?Onsay hinung

have? ?Bu-ut ca ba muhatag ca

. Bu-ut acó muhatag c

lk? Macainom ba camó sa vino ug

of the other. Macainom camé sa us

n work? ?Macabuhat ba ang

ling to work. Macabuhat s

answer? ?Quinsa ba a

iends. Bu-ut acó magbalus s

son? ?Hain b

e street Tu

? ?Onsa ba ang g

morrow. Muanhi acó ugma

d. Ang Macagaga

cise

-Who is your teacher?-A Recoleto Father-Does he teach also English?-Yes, he teaches English to the natives, and also Spanish to his American friends-I wish to make his acquaintance, wherefore, I beg of you to introduce me to him-I should like to know, why I do not know to speak as well as you?-I will tell you: you would speak as w

First

rticles M

I

putting mi, before the root for present tense, min for past, and mu for the future. The imperative mood is formed with um before t

er arrive? ?Anus-a

yesterday. Cahapon

e town? ?Quinsa ba an

eak with the Captain. Musulud u

aiting you. Dumali ca, cay gu

dine? ?Bu-ut

wish to drink. Bu-ut camé cuma

any thing? ?Bu-ut ba

any thing. Dili acó b

fies what the root points out. In active voice is made use o

efore the root and an after, for present and past; and

ion. These passive particle sentences are formed by putting in subjective

e upon me. Sa pag-agui co didto sa ca

ed by the fire. Nasu

-tree, and died. Nahol

a, and died of asphyxia.

you do not fall.

re formed by means of the particl

up. Min

away. Ang la

king me to? As-a

her's yard. Dad-on ta ica

soroy, Lacat-la

ng? ?Nagasoro

g. Nagasoro

alk? ?Anus-a magasoroy-

u. Nagalacao-lacao sia

asayó, S

ly. Bunta

te. Hata-as

oo. Igo,

n enough. ?Hinlabihan

ly. Dili: casarangan

ady.

t.

Dili pa

a yet? ?Nagasulti

et. D

yet. Dili pa

ure.) Dili

(past.) Ua

agsa ra,

es? ?Nacapil

. Nacausa,

mes. Na

rmerly. Canhi

cise

ay, and this morning the fever has returned-Do your pupils learn their exercises by heart?-They will rather tear them than learn them by heart-Why does the mother of our servant shed tears?-She sheds tears because the Father, our friend, who used to give her alms, died four days ago-Of what illness did he die?-He died oppresse

Secon

ticles Nan

NA

s of nanag; and the future and imperative with manag. When speaking in passive voice, the present and past are

their teacher. Ang mga bata n

ll read. Ang mg

d the circle. Ang mga cala

the power of the devil. Quitáng tanan gnip

t they do. Pasaylo-a sila, cay ualá

, to go o

ish to leave? ?Anus-a

now. Bu-ut camé

od or the Saint

the men) Pag

taken for me. Nagadios magbayad acó

at height? ?Onsa

house? ?Onsa ba ang cah

's life. Pagbau

about some thing. Pag

ple disputing? ?Onsay gu

all go first. Cun quinsa ba ang

n of the Bisaya word, "Lagui". Nanagindig-

even. Dili

uy some wine. Dili pa ngani igo a

s. Dili ga

A

and also when the agent person is more than one. The active tenses present and past, are formed with nan, and the fut

particle, is explained about the end of the 15.a Less

ca potential, according to its active conjugation; but in such a case, says the P. Zueco, if the

nsense. Nacapangy

ing Ang mga lalaq

kneel Ang mga b

wn. Manl

cise

ee others, and study the next lesson-How does your brother manage to learn Bisaya without a dictionary?-He manages it very dexterously-Have you already seen my son?-I have not seen him yet-How is he?-He is very well, you will not be able to recognize him, for he has grown very tall in a short time-What kind of weather is it?-It is very w

Third

icles Naqui

QU

pany in the action. The present and past tenses of active voice, are formed by means of naquig, and the future and imperative with maquig. It

o the tower. Naquigsacá

ging me to fight. Nagapaq

selves to quarrel. Ang

e themselves to fight.

e, to ex

your sins. Agdahon mo ang imong casin

QU

conjugated by means of naqui, and the future and imperative with maqui. This particle like the preceding naquig, may be recomposed with naga, changing also the initial n into p. When

lms. Ang mga hangul naqu

n this to me. Paqui

Mr. Peter? ?Napaquitab

who begs of Him pardon. Paquimalo-oy ca sa Dios, cay an

or.... Sa t

. Sa tungud

at to say. Sa tungud niana,

do. Ambut or inay, c

re to go. Ambut c

o answer. Ambut cun

e door. Pagtoc

t one. Dil

body. Dili quitá maeas

a bad scra

lways gets out of them again. Canang tao nangita gu

ted with some one

because he is a good friend. Naquighigala

e one. Ingon-in

Quining babaye maingonlugon ug

ral. Ingon ug federa

forward.

he rabbit. Ang corne

e's wits.

w what to do, unhappy woman! Quining Se?ora nabua

ise X

me-What must be do in order to be happy?-Love and practise virtue, and you will be happy both in this life and in the next-Since (cay) we wish to be happy, let us do good to the poor, and let us have pity on the unlucky (nalisdan)-Let us obey our masters, and never give them any trouble-How has my son behaved towards you?-He has beh

Fourt

Napa, Nasig, Nasighi, Nangi

or

st tenses are formed with naha or nahi; the future and imperative mood by putting maha or mahi and the infinitive mood with paha or pagpa

n, or the 3d passive, excepting the verb gugma

Bu-ut, change their initial

. Pagpa

in due place.

sed with.

mpl

ahanayan acó sa pagsulti, or

ther's inheritance. Nagahiagom sia n

you unwillingly. Pasaylo-a ac

far distant. Magpahamudlay usa camó cadiot, c

he everlasting life. Ang nahamutang sa pagcabutang sa gracia,

ave pleased myself. Icao man ang nah

rt. Higugmaon ang Dios sa

A

at the root points out. The present and past tenses are formed w

mpl

play. Napabilin sia s

s. Ayao icao palimbong sa m

here? ?Nganong n

ll to-morrow. Mapabili

ere. Pab

by the examples, this part

SI

ss reciprocalness. Like the preceding, it has not passive voice, and its active tenses are

ch other. Nasigd

t between yourselve

your ricegrounds. Masigtabang camó, aron ma

SI

depending on any one circumstance. Its tenses are formed with

will be happy. Masighigu

h other. Si Arturo ug si

NG

ch any thing from God or from the Saints. Its tenses are formed with nangi and mangi respectively; and the pass

rouble I am feeling. Mangilaba acó sa

from that temptation. Pangilaba mo

A

. The active tenses are formed with nanhi and manhi; and in

f the nails. N

lf the teeth. N

himself. Nan

NI

es to imitate. It is conjugated with nanig and

NU

is only used with

from house to house. Na

A

roots Odto and hapon: and ad

dined. Nani

dinner. Panio

supper here?. Mani

cise

resent, I only wished in passing, to inquire about your health-You do me much honor-What o'clock is it?-It is half past one-You say it is half past one, and by my watch (dinhi sa acong orasan) it is but half past twelve-Pardon me: (tabi canimo): it has not yet struck one-I assure you it is half-past one, for my watch goes ve

Fifth

sonal

d are only used in the third person singular, compounded with the particle n

. Pagba

k of day. Pagcabu

. Pagcagabi-

deluge. Pagol

in. P

le. Paga

ten. Pa

Pagdalogdo

ning. Nag

tening? Na

dering. Na

arm? ?M

old. Dili;

towards. Ma-ayo

is cousin. Ma-ayo ang bat

ll. Dautan

s. Dautan ang batasan

not use him ill. Cay ma-ayo guihapon ang batas

. Bisan

sign of dwelling. Bisan onsaon co pagtan-ao sa libut co, ualá acó

we cannot find. Bisan onsaon ta pagpangi

an? ?Onsay bu-

Bu-ut cong ip

n any thing. Cana

, as. C

ple will love you. Cun ma-ayo p

s. Cu

hat. Cun pananglit, C

. Bisan ogaling, B

answer you. Cun dili ca magsulti

r have enough. Bisan dacó ogaling ang

od! Unta,

so! Agad unta nga m

y! Hinaut unta

to.... Ca

hat.... Ca

you may read it. Guipadalá co canim

f. Tungud

ur. Tungund sa

. Ingon nga,

der many obligations to me. Ingon nga dili acó mu-angay sa

cise

from our house-Where did you pass the night?-At first I was very afflicted, but your brother not so: on the contrary, he tranquillized me, so that I lost my restlessness-We found at last a shepherd's hut where we spent the night-There I had opportunity to observe the cleverness of your broth

Sixth

tive

but in coexistent past, putting the person in gen

subordinate verb in th

t come. Apat nga

n see, in my opinion, and must be pl

at he said. Mao man cana,

use of, when citing the sayin

Matod or polong

I say or said. M

holy Bible says. Mat

he coexistent past, placing the per

not here? ?Abi mo ba

told it. Abi ni

d with the first person of the absol

ome home. Baut co ng

Am

is the Father. Amb

he end of the sentence, and answers to the Eng

has died. Namatay

is very handsome.

Ba

rgents are near. Guibantug n

ed yesterday. Bantug nga n

r? ?As

u go? ?Asa ba

there. D

Cutub (hast

the street. Cutub s

cat and dog. Ang mga caubanan n

ide. Dinh

the door. Magbantay ca, cay anha

this manner.

en? Guionsa ba ang pag

anner. In

cise

t of his reach (cay canang tema dili mahimo nia)-As soon as (igo) Peter sees me, he begins to speak Bisaya, in order to practise, (sa pagsumay-sumay) and overwhelms me with attentions; so that I often do not know what to answer. -His brothers do the same, however, (bisan pa niana) they are very good people-They are not only rich and amiable, but the

Seventh

cal Se

lose life.

one to die. Mamatay man acó, cay sugo man

also this afternoon. Ang lalaqui namatay ca

from far.

r off. Ma-ayo tan-aon c

sister? ?Naonsa ba ang i

as become of her. Amb

name? ?Quin

e. Si Esperanz

isaya? ?Onsa ba ang nga

know. Amb

Rather t

ner than I. Sia mi

. Ma

ult. M

. May

. Ualay

good deal? ?May pulus

ful. May

, Wrong.

f others? ?Ma-ayo ba ang pagcuha s

a atubangan

use. Sa atubanga

anners. Sa p

t always bad. Guilain-lain mo ang pagsu

Church. Nagapuyó acó

orn. Pa

u born? ?Hain

ilaran. Natao man

rn? ?Di-in ba natao ang

in Bais. Nata

t off. Pagca

oon lose sight of it. Ingon ca halayó ang

To guess.

ave done. Natahap ac

pose.

pose? ?Tinuyo (guituyo) mo

ds. D

s me. Mianhi si

ise X

sometimes cold, sometimes are you hungry and sometimes thirsty-A man having seen that old men used spectacles (nagasalamin) to read, went to a merchant and asked for a pair. The man then took a book, and having opened it, said the spectacles were not good

Eight

cal Se

naked.

ere. Didto may usá c

st my money Diriot ma

r falling. Diri

breadth of being kill

have died. Dir

rbolt.

ck the boat. Guili

wer. An

som. Pa

ow. P

isan asa, B

shade. S

de of that tree. Mulingcod qu

hade of this table. Quining tao nagapa

Da, L

alone. Didto

only. Usá r

sons. Usá ra ca Dios

s. Ang Dios lamang a

a shorter time. Sa pagabut nia, mahangul man sia, nacasalapi

o be over.

going to do? Ug caro

over". Caron muingon ac

ise X

e third took his purse. At last, the four came up and said: "I hope you will not take it ill if I search you" and in doing it saw around the Emperor's neck a golden chain to which a whistle was tied, which he wishes to rob him of; but the Emperor said: "my good friend, before depriving me of this jewel (hias) I must teach you its virtue, and saying this, he whistled. His attendants who were s

n

the E

Ania canaco ang imong asin. Na-a ba canimo ang sabon? Ania canaco ang sabon. Onsa nga sabon ang ana-a canimo? Ania canaco ang imong sabon. Onsa nga sinina ang na-a canimo? Ania canaco

I

g acong libro? Ania canaco. Quinsa ba canang dalaga? Sia man si Catalina. Hain ba ang acong caban? Tua sa bata. Na-a ba canimo ang acong mga vaso nga matahum?

I

ao nagbasa sa sulát? Sa nacadaghan na. Sa nacapila ba icao naghilac? Sa nacalima. Tagpila ang sohol canimo ang adlao? Tagudha ca peseta, ang adlao. Pila ba ca tuig ang imong edad? Caluha-an ug pito ca tuig ang acong edad. Pila ba ca tuig ang iyang edad? Ualá pa sia ug caluh

V

hapon maingon niaron. Hain ba sia? Tua sa balay. Nacapamolong ca ba ug binisaya? Ualá pa. Guipalit co ang cabayo nga guihisgutan mo canaco. Canus-a guipalit mo sia? Cahapon. Asa ca bu

nalo-oy sa iyang isigcatao. Onsay bubuhaton mo? Dunay acong isulti sa mga tao. Anus-a ca ba magsulti canila? Caron gabi-i. Onsa nga oras? Sa á las ocho y media. Na-a ba canimo ang acong sinina, cun ang sinina sa acong

I

pang dacó. Ang imong calo dacó ba ingon sa aco? Ang acong calo dacó pa dili ang i?ó. Ang pagsulat sa imong mga anac tagingon ba sa pagsulat namo? Ang pagsulat nila labi pa dili ang i?ó. Daghan pa ang salapi sa acong amahan sa bulaoan nia. Ang singsing mo dili ingon nga ma-

I

gsulti? May catarungan camó sa pagsulti, apan ualá camoy catarungan sa pagputul sa acong mga cahuy. Duna bay imong tiempo sa pagbuhat? Dunay acong tiempo, apan dili acó bu-ut. Bu-ut ca ba mupalit bisan onsa? Oo, bu-ut acó mupalit usá pa ca cabayo. Magsama ba ang cadaghan sa imong papel nga ma-ayo ug ang sa papel nga dautan? Magsa

I

alá ug sa pagcaputóng. Taga di-in ca ba? Taga Aloran man acó, ang acong guinicanan taga Cornago, ang acong magulang taga Oroquieta ug ang acong manghod taga Tagbilaran. ?Bu-ut mo ba ipadalá usa pa ca cabayo didto sa balay sa atong amigo? Bu-ut co ipadalí ug daghan pa. ?Duha bay imong cuhaon? Mucuha

X

ng calo sa pagsulti mo sa acong amahan? Guibocas co ang calo sa pagsulti cania. Muinóm ca ba ug capé, cun chá ba, sa buntag? Muinóm acó ug capé. Muinóm ca ba ug capé sa buntagbuntag? Muinóm acó ug capé sa buntagbuntag ug sa hapon-hapon. Onsay gui-

imong asaoa? Ambut. Anus-a guiquita mo sia? Naquita co sia sa á las siete sa buntag. Quinsa ba ang imong guisultihan? Nagasulti acó sa acong igso-on nga babaye. Guisultihan mo ba sia sa adlao ngatanan? Onsay calingaoan ni-ining tao? Maoy usá ca tampalasan nga nalingaolingao sa pag-in

I

a canimo. Onsa ba sa imong paghunahuna? Ma-anindut ug ma-ayo man, sa acong pagsabut, ug magahangyo acó canimo nga ihatud mo didto sa balay sa acong igso-on, cay aron maquita nia. ?Onsa ba ang imong calingaoan cahapon? Naca-adto man acó didto sa balay sa acong ugangan, ug dihádihá naca-adto man acó sa say

I

ema sa igso-on mo. Nagahunahuna ca ba, nga nasayóp ca dihá nianang imong mga tema? Ambut. Cun nasayóp ca, ualá ca magestudio pagayo sa imong mga lección, cay quinahanglan ang pagto-on ug ma-ayo sa mga lección, aron dili quitá ma-sayóp dihá sa mga tema. Mao sa guihapon; cun dili saoayon mo caron, dili acó magato-on niana hasta ogma. Quinahanglan ang dili pagcasayóp dihá sa mga tema; cay na-a man canimo ang ngatanan nga quinahanglan,

I

(tell me) cun dihá ca untá sa cabutangan sa imong ugangan ?mahimu-ut ca untá, nga ipamolong co canang polong? Cun muanhi unta ang mga tao, quinahanglan untá ang paghatag canila bisan onsa, nga imnón nila. Gun macahimo untá sia ni-ini, bu-ut sia untá magbuhat niadto. Nagapadayeg acó guihapon, igso-on co nga hinigugma, cay nahagugma ca canaco ingón sa paghigugma co canimo; apan

I

ra: mintubág ang Oficial, minto-o acó niana cahapon". ?Naonsa ba ang imong oyo-an? Sayran ta icao, cun naonsa ba sia: ania man dinhi ang siya nga guilingcoran nia sa masubsub. ?Namatáy ba sia? Namatáy man. ?Canus-a ba sia namatáy? Dugay na, totoló ca semana. Masaquít ug dacó ang acong casingcasing. ?Ngano nga dili ca mulingcod? Cun bu-ut ca mulingcod sa acong luy

V

a pagsulti ca-ayo? Cun bu-ut quita magto-on ug usá ca pinolongan nga dili caogalingon, may pulus sa pagsulti ca-ayo. ?Magsama ba ang pulus sa pagsulát ug sa pagsulti? May pulus pa sa pagsulti dili sa pagsulát, apan sa pagto-on ug usa ca pinolongan, quinahanglan ang pagsulát ug ang pagsulti. ?May pulus ba sa pags

V

sa pagbuhat. Anad man acó sa pagsulát. Dili acó macasangput sa binisayá, cay ualá acoy batasan sa pagsulti. Ang tao usahay mucataoa, usahay muhilac. Cun mahibaló acó untá sa guibuhat mo.... ?Guitugutan mo ba acó sa pag-adto sa baybayon? Dili ta icao pa-adto-on didto. Dalion mo caná

V

ba ang imong calo? Verde ang guipatina co sa acong calo. ?Onsa nga calo ang tua sa bata? Duruhá man ang iyang calo, ang usá maputi ug ang usa maitóm. ?Asa cutub quining dalan? Didto cutub sa Baclayon ?Hain ba nagapuyó ang imong higala? Nagapuyó sia dinhi dapit sa dalan. ?Tua ba ang tanaman sa mga b

II

a, tungud cay bu-ut sia mag-apas canaco sa lugus (sa linugsa-nay). ?Ualá ba sia mabu-ang? Tingali cahá. (It may be). ?Onsay tuyo nia? Ambut. ?Quinsay tag-iya nianang pusil? Ang acong oyoan maoy tag-iya. ?Quinsa ba cadtong mga tao? Ang nagavisti ug maputi mao ang acong silin

I

n. ?Anus-a ba quita mulangoy? Carón hapon cun bu-ut ca. ?Bu-ut ca ba muhulát canaco didto sa tungud sa pultahán sa longsod? Pa-abuton ta icao didto apan nagahangyó acó canimo nga dili ca malimot. Nasayod ca na man nga dili acó malimot (mahacalimot) sa acong mga sa-ad. ?Nanuyó ba canimo quining tao? Sa bu-ut co, (I think) nanuyó sia canaco, cay dil

X

?Quinsa ba ang imong magtoto-on? Ang acong magtoto-on maoy usa ca Pare nga Recoleto ?Magatodló ba sia usáb ug Ininglés? Oo, nagatodlo sia ug Ininglés sa mga Filipino, ug quinachilá sa iyang mga amigos sa América Bu-ut acó macailá cania, busa, nagahangyó acó canimo nga ihatud mo acó didto sa ila Bu-ut acó untá masayod ?ngano cay dili acó mahibaló magsulti ug ma-ayo ingón canimo? Ingnon

X

ca adlao) ug caniha sa buntag guibalicán sia sa hilanat (the fever has returned). Guisaolo ba (learn by heart) sa imong mga tinon-an ang mga tema? Onahon nila ang pag-guisi, dili ang pagsaolo (They will rather tear them than learn by heart). ?Ngano nga nagahilác ang inahán sa atong sologo-on? Minhilac sia, tungud cay ang Pare nga atong amigos, nga nagalimós cania, namatáy dugay na upát ca adlao. ?Onsay guicamatyán nia? Ang pagcatigulang

X

ong mga tema, buhaton mo ug totoló, ug magestudio ca sa lección nga sumunúd (next lesson). ?Onsa-onsaon ba sa imong igso-on ang pagtoon ug binisayá sa ualáy diccionario? Naga ayom-ayom sia lamang (he manages it) sa dacong cacugui. ?Naquita mo na ba ang acong anác? Ualá co pa sia maquita. ?Comusta ba sia? Ma-ayo sia ca-ayo, dili ca macailá cania, cay mintobó sia ca-ayo (he has grown very tall) sa didiót nga tiempo (in a

II

Onsa may atong buhaton cay aron mapaladan quitá? Higugmaon ug bubuhaton ni?ó ang ma-ayong buhat, ug mapaladan camó dinhi sa yuta ug sa lain nga quinabuhi. Cay bu-ut quitá mapaladan, bubuhatan ta sa ma-ayo ang mga pobres ug caloyan ta ang mga tao nga nalisdan. Sugtón ta ang atong mga magtoto-on, ug dili quitá magpacasaquit canila sa guiha

X

imong mga buhat, nasayod acó nga mahal ca-ayo ang tiempo sa mga comerciante. Carón ualá acóy buhat; sa pag-agui co dinhi, bu-ut lamang acó mangutana ug ma-ayo ca ba ug laoas. Dios magbayad. ?Onsa ba nga oras? La una y media. La una y media, matod mo, ug dinhi sa acong orasán, las doce y media man. Tabi canimo, ualá pa magbagting sa á la una. Nagamato-od acó canimo nga la una y media na, cay ang ac

X

ca-ayo sa amo. ?Hain ba camó nabuntagán? Sa sinugdan nasamocan acó ca-ayo, apan ang imong igso-on, ualá sia hino-o: nagapahinay canaco (sa acong casamuc) busa, nauad-an acó sa casamocan. Sa catapusan, hinquit-an namo usa ca payág ug didto camé nabuntagán. Didto naqnita co ang cacugui sa imong igso-on. Pipila ca caoayan ug u

X

sia macasulát niana, cay canáng tema dili mahimo nia Igo naquita acó ni Pedro, nagsugud sia sa pagsulti ug binisayá sa pag-sumaysumay, ug daghanan ang iyang pagabi-abi canaco: busa usaháy dili acó mahibaló, cun onsa ba ang itubág co. Mao ra ang buhat sa iyang mga igso-on; bisan pa niana, ma-ayo man silá ca-ayo nga tao; dili lang cay sapian ug mahigugmaon silá cu

VI

matugnao; ubus ca na gutmon, ubus ca na uhao-on. Usá ca tao, sa pagquita nia nga nagasalamin ang mga tigulang sa pagbasa, naca-adto sia sa balay sa usá ca comerciante; ug nangayo man sia ug inga antiparas. Nacuha niadtong tao ug usá ca libro, ug sa human na nia ablihi, mi-ingon sia nga dili man ma-ay

VI

icaoat nia. Ang icatoló nangaoat sa bolsa. Sa catapusan: nagbangon ang icapat ug nag-ingon cania: nagapa-abut acó nga dili ca manuyó cun susihon ta icao, ug sa pagsusi nia, iyang naquita sa li-og sa Emperador ug usá ca bulaoan nga cadena nga hinigtan sa usá ca pito nga bu-ut nia caoaton cania, apan ang Emperador nag-ingon cania: higala co nga ma-ayo, sa dili mo pa acó cuha-an ni-ining hias, ipaquita co canimo ang iyang gahúm, ug sa pagpamolong nia ni-ining mga polong, nagtaghoy sia. Ang

apu

Particles and

rative. Infinitive. Present and Past.

aga Mag Mag Gui

- - - - - -

gapa Magpa Magpa Guipa

aca Magpaca Magpaca Guipaca Pagp

agaca Magca Magca Guic

ahi Maghi Maghi Guihi Pa

Maca Maca Pagca

a Maca Pagca Guica

Mu Um - -

Ma Ma Na Ma

ag Manag Manag Guipana

n Man Man Guipa

Maqui Pagpaqui Guipaqui

ig Maquig Pagpaquig Guipaq

i Maha, i Maha, i Paha,

a Mapa Pa Pa -

ig Masig Masig P

ighi Masighi Masighi

gi Mangi Mangi Guipang

i Manhi Panhi Guipanhi

Manig Pagpanig Guipanig G

num Manum Manum

i Pagpani Guipani Guipan

ary of the words in general use

antiv

Dios

Amahan. God

ga Anac. G

íritu Santo. God

t nga Trinidad.

ng Jesucristo. Ou

ubus. The

maui. Th

buhat. Th

m sa ngatanan.

Virgen. The

hat sa Dios

nga calibuta

lág. T

oas. T

git. Th

sa langit

el. The

tos. Th

arung.

han. The

tir. Th

agna. The

tol. The

sa banay. Th

ierno.

he Devil, S

sa inpierno

lian. Th

orio. The

g. The Souls

t. The

the El

ayo. Th

in. The

ta. Th

ig. The

gat. T

ma-asgad. The

ogical

lao. T

lan. T

o-on. T

small cloud movi

eta. The

nga icogan

sa adlao. The r

ag. The b

lom. The

git. The ut

mdag. Th

ugnao.

t. The he

-om. Th

The rainfa

nga mibactot. The

asa. Sult

múg. T

ctot tungud sa tug

ibactot tungud sa

n. The f

ós. Th

The whirlwi

og. The th

lat. Th

. The thu

g. The e

lonop. An over

calibutan

ngao. Th

e

nan. The o

adlao

sa usá ca a

gbanag.

sa adlao. T

ag. The

to. Th

n. The a

. The even

ng gabi-i

sa adlao.

igasingba.

a piesta

igabuhat

igapoasa

inuto. A

oras. A

semana.

agpilóc,

Santos ngatanan. F

a pagcatao.

Fa

The man

aqui. T

aye. Th

hán. Th

hán. Th

ga lalaqui

a babaye. T

nga lalaqui.

nga babaye

a lalaqui. Th

a babaye. The

a apo. The gre

pong babaye. The

lalaqui. T

baye. The gr

ga apo. The g

ong babaye. The gr

ma. The s

na. The s

-an. Th

-an. Th

mangcon.

con nga babay

a lalaqui. The

a babaye. The

lo. Th

balo. The

an. The

itagsa. Fi

The broth

n. The fat

masamong. Th

e. The daug

sa bu?ag.

sa bu?ag. T

sa bu?ag. T

ubanan. Th

a. The

aoa. T

g lalaqui. A

tang baba

. A bachelor,

. A unmarried

bata. The

igulang. T

tang sa tao.

apus. The orp

e

oas. T

tolan. T

. The junct

haluha. Th

o. The

oc. Th

oy. The c

e crown, or to

o. The nape

-og. T

hoc. T

an. The temple

ng. The

ay. The

onggan.

tá. Th

o. The apple

tabon. Th

piloc. Th

ong. T

sa ilong.

pislat. Th

talinis. The

ong. T

oay. The

ng. The

ba. Th

abil.

The gum (o

a. The

gag. The pa

nlan. Th

pon. Th

o. The e

ng. The m

ngig. The

áng. Th

gut. Th

ibo. The

a. The s

cod. T

d. The spin

boco. Th

. The pit of

han. Th

. The te

soc. T

gcasing.

ay. Th

ga. Th

islon. T

ela. The

an. Th

lid. Th

od. The

ogan. T

. The ga

up. The

i. The

gó. Th

The excre

got. The r

nus (the orifice

ot. The

at. The ne

bocóg. T

cton.

c. The

co. Th

olan. T

mót. T

The rig

. The le

lo. The

The corn (o

-il. T

. The calf

gcol. T

cod. T

-a. Th

a. The sole

uay. The

hod. T

co. Th

c. The

. The fl

mboc.

t. The s

te. The

ha. Th

on. The

. The s

got. Th

. The li

igma. Th

d-oc. The

agoc. Th

abgao. T

aoa. Th

gog. Th

ong. Th

húm. The

l-ad. The

sa laoas.

boc. The

ang. The

ugo. Th

ót. The

sa olo. T

a bag-ang. T

anat. T

o. The

. The sm

es, Sensation

uita. Th

inghot. T

tilao. T

icap. Th

ongog. Th

ilac. Th

golo. The

taoa. The

bac. The

ca. Th

no. Th

as. The

ol. The

os. The h

ad. The

hon. The

e

lág. T

sa calág. The p

duman. Th

an. The und

but-on.

alo. The

. The imaginati

lam. The

-adman. T

t. The for

The mista

gma. T

lag. The

to-o. T

laom. T

lig. The

uc. The fe

daet. T

y. The mir

ngao. Th

t. The gri

duha. Th

ap. The s

butang. Th

huna. Th

ina. Th

t. The anger,

. The mercy

od. The r

ng and

lo. Th

ina. Th

nes. The

in. The

ata. The

las. The

s. The p

The hand

ngco. Th

ay. The

es. The

ng. The fi

la. The

he comb with

as. The

etines.

g Mat

om. The

al. The

a dagom. The

ing. The

o. The

ás. A need

n. The wor

gama. T

and

n. A loaf

ad. A slic

cal. Th

in. Th

ate. The

utan. Ve

tas. The

tes. The

teca. T

ao. The

tas. T

ig. The

no. Th

besa. T

so. The

log. T

yas. The

gás. T

cot. The

tipac.

mon. T

tel. Th

ebra. T

nit

ador. The

ri. Th

no-o. T

. The Mast

a hari. Th

hari. Am

Gove

es. M

ador. Adm

Count

e. D

Minister

labao. Cour

dor. A

calde.

li

han. C

a. Ch

r. A

tía. S

n. Bap

yor. Hig

. Confes

an. P

nan. C

n. Co

rdote. T

s. The assi

is. The

heras. T

eles. Al

on which the communion bread an

sario. Th

bu?ag.

pilma. Con

ompisal.

aoat. Holy

og. Extrem

rden. Ho

asal. Ma

stical D

nga Papa. T

. The clergy

an. The

nal. The

spo. The A

spo. Th

o. The Par

n. The Par

ano. Th

ista. The

anas. Th

nario. Th

ero. The b

of T

bac. Th

The smal

it. Smith

bas. Th

bas. T

say. T

ub. The

gsang.

ga quinauitan.

. Pair of

la. The

ib. The

asan. Th

gcong.

e

longsod

ay. The

an. The

ang. Th

ral. The

gan The

sa longsod.

ggi. The

cio. The

ggoan. Th

dahan. Th

arol. The

o. The po

lahan. Th

barrio.

cera. Th

jal. The

ado. The

iento. The

cia. The

licia. A

a. The cu

ay. The

Ho

ay. The

n. The st

g. The sta

lud. T

as. The

higda-an

ug. The

ana. The

lta. T

hanan. T

ue. Th

gan. The wa

bay. Th

na. The

oan. The

Furn

esa. Th

da-an.

nig. T

an. The

ol. The

anan. The c

ra. The ro

ca. The

pá. Th

apé. Th

arahan.

n. The c

b. The li

a. The fr

og. The

o. The f

o. The

The red-

ó. The

gá. Th

aoan. T

hiran. T

puegos.

a-ab. T

dru

nap. The

ayo. Th

ró. T

á. The r

ing. T

o. The

ca. Th

sa vaca.

boy. T

ga ihal

a. The

ding. T

ejo. The

basin. The

bao. The

a carnero.

on. The

gay. Th

ibo. The

t. The s

. The ho

ucag. T

-il. T

The ham, upper

ud. The

og. Th

and

ggam. T

uil. Bird

. The kit

aol. Th

The cro

ico. Th

noc. T

noy. T

ó. The

pati. Th

g. The you

c. The tu

hao. The

ic. Th

ngog.

úg. A b

iao

-sayao. T

o. The

ion. The

rio. The

ngo. T

có. Th

gol. Th

lag. T

, tangcal

c. The b

es and

ga. The

as. The

. The bo

The lizar

lotó.

A kind o

qui. T

yao. The

pan. The

gbang. The

Any small

ngcay. T

ud. Th

m bred in

rm bred i

oa. The co

migas.

A kind

s. The gr

on. The

n. The lo

gan. The

lga. T

. The bug

to. Th

sá. Th

ngao.

móc. T

atoc. T

inig. T

iocan.

tiocan. Swa

od. The

n. The h

ús. The

nd She

da. Th

ansiso.

alumba.

gigi. T

hao. The

obong. Th

an. The

abá. Th

ngo. The

tus. T

yan. The

ay. Th

mús. The

lao. The

aca. Th

bis. Th

g. The f

ang. Th

ow

ac. The

sa. Th

yus. T

eta. The

vel. Th

hon. T

ngsing.

and Veg

on. The

an. The

guelas.

, milon.

n. The wa

ing. Th

ano. Th

ug. The

o. The

os. The

oali. Th

mongos. A ki

sa. The

ras. Th

tter vegetable

. The man

es. The

gos. T

nd Agr

oma. The

ienda.

id. The

tagan. T

yan. The

óg. The

ao. The

uilid.

ocan. The

bá. Th

pá. Th

tó. Th

lás. T

gob. Th

c. The c

ang. Th

hoy. T

gá. The

ga. The

gá. Th

nhi. T

óm. The

man. The

ro. Th

ab. The

a. The

rol. T

. The ea

ami. Th

ás. The

ni. The

e

gat. T

od. Th

ngan. Th

oc. Th

lin. Th

s. The e

. The fl

The swell

os. Th

io. The

yan. The

. A long-bo

A kind

A kind o

. A kind

to.

The prow of

Poop,

. The side

. The keel

yag. T

, timon. The

pit. The

gaod, bugsa

es an

ngan.

ot.

-o. F

aom.

ugma.

o. Ch

Purity,

don. M

an. Gr

ao. S

t. Gene

o-od.

b. Pat

li. H

ng. Ma

. Artifi

na.

. Fraud

s. T

g. Le

. Covet

ao. Ad

ac.

. Prod

oc. La

-ut. Pl

á. Sl

mud. Ingratitude

bilabi.

o. Cow

pagto-o. I

a paglaom. D

a pagcaon

. Intox

sa Dios

a Dios. Piety

tao. Homic

alingon nga laoa

aoat. R

t. Rev

a. Tu

hi. Tr

c. Back

a?aga. A

san. Ma

stis. A mer

utang. A de

bacacon

ugarol.

uinotan. A

olot. A op

ndacon.

Important

yo.

an.

n. Conte

manon. Wis

adman. Ignor

Big,

Small,

Corpulen

. Big, f

Bulky

g. Thin

Fine, thi

ense, thick appli

Tall, lof

. Low,

pad.

pit.

ot. T

-id.

ung.

ig. Tw

ó. Un

-o.

Old,

. Hart

muc.

o. Ge

an. L

o.

solud.

b. H

. Diff

yon.

-is.

t. Bi

ad. S

. Sour,

. Clear

ao. D

. Warm

nao.

. Freshn

la.

sa.

. Damp

. Strong

Strong

ya.

m. Bea

dut. P

l-ad.

. Bl

picas. O

quinting

Lame,

. Hump

o.

Dumb

. Stu

ol.

. Cri

. It

n. Sc

Viru

ol.

. Nimbl

. Rough

an. H

-an.

lad. Unf

od. C

ato-od

-on. Me

-on. Sad

n. Capr

Angry,

ug. G

ng. Sa

. Fool

. Pru

. Intellige

nagana.

abihon.

alá. In

an. G

cac.

ongon.

y. Ch

ag.

o-on. S

on. Se

. Impudent,

son. Au

mason.

ayon. Qu

lan.

cagauian.

oron. C

logon.

g. Cl

gis.

lus. Re

on. Diso

g bu-ut.

t. Gen

n. Spen

. Great

hat. Idl

n. F

y. Foe

s. Merr

ti.

om.

la.

ag. Y

l.

itom.

o. Vi

e. G

Importa

ud

dio. To

on. To

, pagsaolo. To

gto-on. To apply o

to-on. To be di

lo. To

ay. To

ahuna. To inve

d. To c

sa. T

at. To

ma. To

y. To c

p. To m

ás. To

ad. T

d. To t

ud. To

n. To c

us. To

pit. To

. To have

am. T

um. To

mút. To

na. To fo

ong. To

ersa

. To pr

long. T

n. To s

i. To

git. To

o. To sc

To refer

n. To tel

ug. To

ao. To m

m. To b

ag. To

na. To ask

ag. To

bad. To

isulti.

balo. T

ana. To

o. To

ut. To

an. To

o-od To

od. To

autan. T

a-ayo. T

ban. To

a. To re

y. To u

indig. T

y. To

t and

m. To b

gaon.

m. To

. To be

ap. T

n. To s

yop.

p. To s

ao. To

. To div

. To car

sa. To

ao. To b

odto. T

hapon.

it. To

óg. To i

s sa quinaon

a quinaon.

p. To l

i

o. To b

o. To bri

g. To b

uhi. T

obo. T

oc. To

ng. To

. To ma

s. To be

To brin

o. To gi

To beco

ang. To

atay.

oug. T

a cabilin.

nhao. T

il

t. To

ti. To

o take off

o. To

o wash one's

wash one's

e

a. To g

log. To

atá. T

ao. To

g. To st

o watch, to

oc. To

. To arise, to g

al Ac

aoa. T

-ngisi.

ac. To

hayhay.

ao. To sig

on. To

b. To ga

. To blo

. To hiss

To listen

ghog. To b

da. To spi

To blow o

dugó. To v

To sweat,

To be fleabitten, to be with

ita.

. To beho

gog. T

hot. To

út. To s

ó. To sm

give a rel

ap. To

To swell

scratch, tou

To mak

. To br

ng. To go

and H

ugma.

. To wis

t. To be p

olo. To

To court, gr

ibid. To

To breat

eg. To

s. To e

uc. To

ong. To

ay. To

go. To c

ot. To

pac. T

y. To d

it. To

y. To c

t. To t

s. To r

ylo. To

g ma-ayo.

yad.

To bear

ilag.

. To a

o. To be

has. To

c. To t

ong. To

dad. To

gil. To

ot. To

m. To s

daut. To

gaoay. T

To conqu

ug. To

lay. To

o. To

. To rob

ay. To

To woun

. To wou

To beat wi

eg. To

. To curs

ang. T

us. To

i. To

ggo. To

ay. To

the neck in the instru

nd Under

hunahuna.

huna. T

dong. To

a. To

To have k

. To be

. To wis

To agre

. To gr

o. To con

sa bu-ut. T

abút. To d

an. To

gon. To

cot. To

a. To pro

y. To

d. To i

inaot. T

abut.

dluc. T

g. To be f

a. To be

c. To t

huna. To dissemb

n. To imit

i. To

. To be

ut. To b

ó. To be

aa. To be

t. To be

l. To b

To beco

tgut. To

. To be i

. To beco

. To soft

rea

dula. T

gao. To amus

ta. To

ao. To

la. T

aog. To

og. T

. To lea

c. To j

agan.

sa cabayo

ayo. To trot, to

ln

aquit. To take

al. To

o. To gro

t. To fa

. To gro

To purif

inga. To

samad. To

a dugó. To

d. To see the fa

e confined to one's bed

. To talk

breathe one's

eme

To move o

dug. T

to. T

hi. T

ao. To

To retur

To retur

. To go

ol. To a

dug. T

bod. To lo

t. To bid o

. To fly

To proce

. To sli

up. To

g. To le

og. To

dol. To

ob. To

g. To

ayo. To

To enter

. To g

a. To

og. To

go though

y. To p

diw

. To mak

. To mak

To shut

. To shut

. To shut

. To shut

To shut

To open

. To open

To open o

To open

s. To rais

. To heav

bó. T

. To ov

ob. To

sa. T

od. To

l. To

oc. To

i. To

To exten

pad. T

od. To

o. To

sa yuta

gas.

om. To

ab. To

glay.

ang. To

cus. T

bad. T

ctos. T

oc. To

her the corn a

on. To

s. To u

go. T

quita.

ao. To

ing. T

d. To c

o. To e

hig. T

. To wh

To rinse t

. To air,

. To dry

. To rub

paso.

it. T

nao. T

tal. T

c. To e

. To draw

. To mar

od. To

To destro

a. To e

sa bulaoa

alapi. To pla

To set (

o. To

sang. T

hi. T

ic. To

. To pat

ló. T

o catch bird

ualay buhat

y and

o. To apply one

lit.

igya.

bili. To adjust th

i. To

a bili. To

To be v

yo. To

n. To d

am. To

lam. To

tang.

yad.

ot. To e

to. T

. To sq

e Worshi

gba. T

prostrate

sa misa. To

dong. To

o. To suppl

adye. T

iesta. To keep

. To kne

sal. To

t. To com

Dios. To r

lsul. T

asala.

yop. To

inpierno. To

a langit. T

cacristianos.

butang nga cristiano

To swear,

s sa Dios. T

t th

m. To be

o. To b

o. To b

an. T

ahao. To

an nga natibo

tolo nga miba

at. To

dog. To

To thund

de

a Alp

son-Of th

esson-Of

he Cardinal Numbe

ributive Numbers a

the Pronouns Demo

sive P

ive P

son-Of th

utive Adjectives D

sson-Uniti

Lesson-

the verb To be

on-The adj

esson-Of t

-Some rules up

Lesson-Of t

perative and Impersonal Pre

sson-Infinit

on-Of the part

esson-Of the

son-Of the Par

esson-Of the

on-Of the part

sson-Of the Par

son-Of the partic

son-Of the parti

les Naha, Nahi, Napa, Nasig, Nasig

Lesson-Impe

h Lesson-De

h Lesson-Prac

Lesson-Pract

the E

Particles and

ra

Line. Says.

hlish E

lderst

2 Nive

nmandmen.

ounh.

5 Nex.

came. Guino-o pasaylo-a

resed. E

asivo.

Tings.

Kill.

wails.

rd spended. O

Scolar.

orderer.

adialect. the

peaple

ug ang aco. sa mga h

Tabla.

Paciencie

olicious.

Clear.(2.

agdayeg.

edge of. Have

Camingaa.

lo

labi

ic D

co

ion H

dded TEI tagg

dating for eP

rec

ections have been

urce Co

ghth

lish

rds,

ke no eq

bling r

way

erst

An

cation cla

ot Th

Not in s

ndmen co

ounh

ive

, 32, 32, 36,

ish the

mber Se

s used

uitá

in sourc

tians C

ource] nga m

rosed

has W

uency f

ang

hiful W

elgs

59, 61, 66, 68, 70, 73, 76, 79, 82, 87

sory ac

each

antily

wovel

bak

aks w

ltest most

ntive su

sive

iled fu

iares au

ucceder

ency in

ngs t

ill

eeps

lest mo

ails

rnes l

pacient

rcises

esing a

[Del

atin

uage [D

fort c

bour ne

ered r

ended

ress e

yo

sary ne

in sou

ncial p

llfry

ed of de

olar

ives d

proching

bours n

rea

ause B

tance acq

owell wit

by

demed

tters

rously d

ther

inted a

rins

not

e [De

rece

tance a

using

heve

aple

is

helms ov

arle

well

t in so

104

abla

iarch P

oment

utry

stmass C

r-inlaw br

aple

heeck

l-pox s

pition

zalet b

par

tipede

h-rooms

ubder

iencie

1 crime

icious

ietful

lear

thetic Sy

teous C

slate t

clain p

stion q

unger

hav

knoledge

emble d

ount a

trate p

rative Dem

esive Po

tenses

ntieth